Depresja jest obecnie jednym z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń psychicznych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia ze stycznia 2020r., na całym świecie cierpi na nią ponad 264 milionów ludzi. Pomimo licznych działań edukacyjnych jakie przeprowadzono w ciągu ostatnich lat, w dalszym ciągu stosunkowo niewiele osób doświadczających tej choroby poszukuje specjalistycznej pomocy. Z różnych względów również nie wszyscy, którzy zgłaszają się po pomoc, otrzymują skuteczną opiekę.

Depresja jest problemem o tyle poważnym, że znacznie upośledza funkcjonowanie osób na nią cierpiących.

Ściśle wiąże się też z ryzykiem samobójstwa, które jest jednym z największych kosztów depresji. 

Blisko 800 000 ludzi rocznie na całym świecie odbiera sobie życie. 

Może trudno w to uwierzyć, ale wśród osób w wieku 15 – 29 lat, samobójstwo jest drugą główną przyczyną śmierci!

Dlatego też tak ważna jest edukacja w tym zakresie oraz dostęp do i korzystanie z profesjonalnej pomocy.

Wpis o depresji zacznijmy od podziału na poszczególne jednostki chorobowe (według DSM – V*) oraz od omówienia kryteriów rozpoznania depresji, gdyż one również na przestrzeni ostatnich kilku lat uległy zmianie.

RODZAJE ZABURZEŃ DEPRESYJNYCH

Według DSM – V zaburzenia depresyjne dzielimy na:

1. Dezorganizujące zaburzenie regulacji nastroju
2. Większe zaburzenie depresyjne
3. Uporczywe zaburzenie depresyjne (dystymia)
4. Przedmenstruacyjne zaburzenie dysforyczne
5. Zaburzenie depresyjne wywołane substancją/lekiem
6. Zaburzenie depresyjne spowodowane stanem ogólnomedycznym
7. Inne określone zaburzenie depresyjne
8. Nieokreślone zaburzenie depresyjne

OBJAWY

Głównymi objawami depresji są obniżony nastrój i/lub utrata zainteresowań i zdolności odczuwania przyjemności.

Do pozostałych objawów należą m.in.:

• znaczący spadek masy ciała, bez rozmyślnego ograniczenia przyjmowanych pokarmów, lub zwiększenie masy ciała, albo zwiększenie lub zmniejszenie apetytu
• bezsenność lub nadmierna senność
• pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe
• zmęczenie lub poczucie braku energii
• poczucie braku własnej wartości lub nieadekwatne, nadmierne poczucie winy
• zmniejszona zdolność myślenia lub koncentracji lub brak zdecydowania
• nawracające myśli o śmierci, nawracające myśli samobójcze bez określonego planu działania, próby samobójcze, lub określony plan popełnienia samobójstwa.

Aby zdiagnozować zaburzenie depresyjne, co najmniej 5 objawów lub więcej powinno utrzymywać się przez okres nie krótszy niż dwa tygodnie (jednym z objawów powinien być spadek nastroju oraz utrata zainteresowań   i zdolności odczuwania przyjemności).

*Podział według DSM – V, czyli Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders jest podziałem amerykańskim, w Europie używamy klasyfikacji ICD, czyli International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems. Ze względu na fakt, że jestem psychoterapeutką poznawczo – behawioralną, a w tym nurcie bazujemy na klasyfikacji DSM, ja również będę odwoływać się do jej kryteriów, mówiąc o zaburzeniach psychicznych.

NAWROTY

Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za wskaźniki rozpowszechnienia depresji jest nawrót choroby. 

Szacuje się, że mniej więcej u około 50% pacjentów chorujących na depresję nastąpi przynajmniej 1 kolejny epizod depresyjny, a u osób po przebytych dwóch epizodach prawdopodobieństwo nawrotu wynosi 70  procent. Dla osób, które przebyły trzy epizody depresji współczynnik prawdopodobieństwa wystąpienia kolejnego nawrotu to aż 90 procent. Biorąc pod uwagę te dane, niezwykle ważne jest podjęcie odpowiednich działań mających na celu poprawę aktualnego stanu zdrowia, jak również zapobieżenie prawdopodobieństwu wystąpienia kolejnych epizodów w przyszłości.

LECZENIE

Jak leczymy depresję? Jakie mamy obecnie możliwości?

Zalecane sposoby leczenia zależą od postawionego rozpoznania i stanu pacjenta.

Skuteczne metody leczenia umiarkowanej i ciężkiej depresji to:

1. leczenie poprzez oddziaływanie psychologiczne i są to m.in.: aktywizacja behawioralna, terapia poznawczo behawioralna (CBT) oraz terapia interpersonalna (ITP)
2. leczenie farmaceutyczne przy wykorzystaniu m.in. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SRRIs), czy leków trójpierścieniowych (TCAs)**

W przypadku leczenia depresji ciężkiej bez psychiatry się raczej nie obędzie. Leczenie zazwyczaj zaczynamy od farmakoterapii. Zdarza się, że niezbędna jest również hospitalizacja, aby “ustawić” odpowiednią dawkę leków. Taka kolejność podejmowanych działań jest niezbędna, aby zmniejszyć objawy depresji do tego stopnia, by pacjent mógł efektywnie korzystać z psychoterapii i aby nasze oddziaływania były jak najbardziej skuteczne.

Z kolei w przypadku depresji łagodnej leki przeciwdepresyjne nie są pierwszoplanową formą pomocy. W tym przypadku leczenie z wyboru stanowi psychoterapia.

Podsumowując, w przypadku depresji łagodnej stosujemy psychoterapię, przy depresji ciężkiej i umiarkowanej korzystamy z psychoterapii i/lub farmakoterapii.

Ta uwaga prowadzi do kolejnego punktu, który chciałam tu omówić a mianowicie niskiego wskaźnika korzystania z usług opieki specjalistycznej u pacjentów doświadczających depresji, który jest problemem na całym świecie. 

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że do głównych przeszkód w otrzymaniu efektywnej pomocy w  krajach o niskim i średnim dochodzie należą:

– brak środków

– brak dostępu do wykwalifikowanych specjalistów

– społeczna stygmatyzacja powiązana z chorobami psychicznymi

– nieprawidłowa diagnoza.

Wydaje się, że specjalistyczna pomoc świadczona online niweluje przynajmniej część z tych czynników. 

Dzięki wprowadzeniu w ostatnich latach takiej formy pomocy pacjentom, terapią na całym świecie mogło zostać objętych więcej osób, bez względu na ich miejsce zamieszkania. Psychoterapia on line sprawia, że pacjent może niejako skorzystać z pomocy zawsze i wszędzie, jeżeli np. obawia się powiedzieć bliskim, że z takiej pomocy korzysta, lub gdy w jego miejscu zamieszkania nie ma odpowiedniego specjalisty. Dotyczy to również emigrantów, wśród których ryzyko depresji jest wysokie.

TERAPIA POZNAWCZO – BEHAWIORALNA

Jak wiecie, jestem pscyhoterapeutką poznawczo – behawioralną. W kolejnych wpisach szerzej opowiem o tym nurcie.

Dlaczego w leczeniu depresji zaleca się podjęcie właśnie terapii poznawczo – behawioralnej?

Powodów jest kilka:

• jej skuteczność w leczeniu depresji jest potwierdzona naukowo
• jest ograniczona w czasie
• bazuje na modelach teoretycznych mówiących o tym, jakich umiejętności należy pacjentów uczyć w celu zapobieżenia nawrotowi i m.in. na tych umiejętnościach specjalista skupia się podczas pracy z pacjentem.

Są kraje, w których osoba ze zdiagnozowaną depresją otrzymuje “receptę” na psychoterapię poznawczo – behawioralną od lekarza rodzinnego. W Polsce takie rozwiązanie nie jest na razie możliwe. Pozostaje więc skorzystanie z oferty NFZ lub z prywatnego gabinetu.

Często pacjenci w początkowym okresie leczenia mają trudność z powiedzeniem rodzinie czy znajomym o tym, 

że rozpoczęli psychoterapię. Boją się reakcji najbliższych. Pamiętajcie jednak, że jest to Wasze życie i macie prawo do zadbania o siebie i otrzymania odpowiedniego wsparcia i opieki bez względu na opinię otoczenia.

Pamiętam pacjentkę, która miała mniejszy opór przed powiedzeniem szefowi niż mężowi o tym, że chodzi na psychoterapię. Nie jest to sytuacja idealna, ale to też jest okej! Każdy najlepiej wie, czy i kiedy może zaufać najbliższym. Najczęściej sytuacja korzystania z psychoterapii w tajemnicy ulega zmianie w miarę uzyskiwania postępów w leczeniu, gdy pacjent jest wzmocniony w relacji terapeutycznej. Wasze bezpieczeństwo jest jednak najważniejsze. Jeżeli z jakichkolwiek powodów obawiacie się przyznać, że korzystacie z pomocy, nie musicie tego ujawniać. Poza nielicznymi wyjątkami specjalista również nie udzieli takiej informacji osobom postronnym, gdyż obowiązuje go tajemnica zawodowa.

Jako psychoterapeutka zdaję sobie sprawę z powagi problemu depresji. Rozumiem też obawy wielu osób odnośnie pierwszego kontaktu z psychoterapeutą czy psychiatrą. Obawy dotyczące tego, jak inni zareagują na informację, że z takiej pomocy korzystamy. Obawy o to, czy będziemy potrafili otworzyć się w gabinecie i wyjaśnić nasz problem, czy zostaniemy wysłuchani i zrozumiani.

Jednak przy zaburzeniu jakim jest depresja, kluczowe dla poprawy stanu zdrowia jest podjęcie leczenia. 

Dlatego warto szukać dostępnej pomocy i gorąco Was do tego zachęcam.

**Przy leczeniu farmakologicznym musimy wziąć pod uwagę dwie kwestie:

• leki przeciwdepresyjne niosą ze sobą ryzyko wystąpienia skutków ubocznych ( w przypadku podjęcia terapii nie ma tego problemu)
• istnieją grupy osób, w przypadku których stosowanie leków przeciwdepresyjnych jest niewskazane lub powinno być wprowadzane ze szczególną ostrożnością. Są to m.in dzieci, młodzież, jak również kobiety w ciąży czy karmiące piersią. (O tym, jak konkretnie antydepresanty działają na mózg napiszę Wam w oddzielnym wpisie).

Piśmiennictwo:

1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-5, American Psychiatric Association 2013
2. William R. Marchand,  Depression and Bipolar Disorder: Your Guide to Recovery, 2012
3. World Health Organization, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression